کتاب النبات دینوری (کتاب)«کتاب النبات»، کتابی ادبی- طبی است به زبان عربی، تالیف ابو حنیفه دینوری می باشد. ۱ - کتاب شناسیاین کتاب، بیشتر از لحاظ ذکر نکات ادبی و لغوی مورد توجه محققان پس از خود قرار گرفته است. ابو عبید بکری، در کتاب «معجم ما استعجم»، ابو منظور در «لسان العرب» و ابن سیده در «المخصص» از جمله کسانی هستند که از این کتاب استفاده کرده‌اند و مطالب آن را نقل نموه‌اند. کتاب، در قرن سوم هجری تالیف شده است. ۲ - ساختارهمه اجزای کتاب، امروزه به دست ما نرسیده است، چون بیشتر اجزای آن، در گذر روزگار از میان رفته است. عبد القادر بغدادی، می‌گوید: «کتاب النبات، شش مجلد بزرگ بوده است. از میان این شش مجلد، تنها مجلد ثالث و نیمی از مجلد پنجم آن به دست ما رسیده است؛ از این رو، نه از انگیزه مؤلف برای نگارش این اثر باخبریم و نه از ساختار کتاب و نه از سال تالیف آن. با این حال، جزء سیزدهم، مشتمل بر ۱۳ باب و جزء پنجم، دارای یک باب است. مؤلف، در این اثر، به ذکر شواهد شعری، حکایات و نکات ادبی و لغوی می‌پردازد و در این باره به منابع بسیار و اقوال فراوانی استناد می‌کند. ۳ - گزارش محتوااگر چه محتوای کتاب، در نگاه اول، لغت و ادبیات است، اما کتابی با این قدمت، برای محققین طب سنتی و پژوهش گرانی که جست وجو در ریشه لغات می‌کنند و نیز جویندگان اطلاعات گسترده در مورد گیاهان، مسواک، درختان، رنگ‌ها، قارچ‌ها، بوها و... منبع باارزشی است. ۴ - ارزش اثرارزش این اثر، در ذکر نکات لغوی و طبی در کنار هم است؛ از این رو، هم برای ادب دوستان جذاب است و هم به کار دوست داران طب می‌آید. در عین حال به سبب ذکر اشعار و حکایات ادبی و تاریخی، مطالعه آن، سرگرم کننده است. با این حال، به خاطر عدم تدوین و تنظیم آن به صورت مرسوم، استفاده از آن تنها برای کسانی سودمند است که در پی اطلاعات دقیق و جزئی‌اند و الا این اثر، چندان به کار مبتدیان نمی‌آید. ۵ - عناوین ابواب کتابباب آفات الحرث و النحل؛ باب الرعی و المراعی؛ باب صفة الجراد و الجنادب؛ باب وصف الکماة و ما کان فی طریقها؛ باب الصمغ و اللثا و المغافیر؛ باب الدباغ؛ باب الزناد؛ باب فی الوان النیران و الارمدة و الادخنة؛ باب ما یصبغ؛ باب الرواغ الطیبة و المنتنة؛ باب المساویک؛ باب الحبال؛ باب العسل و النحل؛ [۲]
کتاب النبات، دینوری، ج۱، ص۲۵۷.
باب القسی و السهام. ۶ - وضعیت کتاباین اثر، به تحقیق و شرح مشرق شناس آلمانی برنارد لوین تصحیح و تحقیق شده است. وی، برای تصحیح متن کتاب، از سه نسخه خطی بر جای مانده این اثر استفاده کرده است. ۷ - شیوه تصحیح اثرمحقق این اثر، در مقدمه، به شیوه تصحیح اشاره کرده است؛ علاوه بر آن، تنظیم و تدوین فهارس برای استفاده آسان از مطالب کتاب، کار دیگر اوست. تدوین فهرست لغات، فهرست اشعار، فهرست ارجوزه‌ها، فهرست روات و فهرست شعرا کاری بوده که او در این رابطه انجام داده است. [۳]
کتاب النبات، دینوری، ج۱، ص۴۵۶.
پاورقی‌های این اثر، به استخراج اشعار و مستنداتی که در متن، نام آنها آمده و نیز ذکر کتبی که از تکه تکه مطالب کتاب النبات، بهره مند شده‌اند، اختصاص یافته است. این اثر، در سال ۱۳۹۴ ق (۱۹۷۴ م)، در ۴۶۳ صفحه، توسط انتشارات فزاتر اشتاینر (آلمان)، چاپ و منتشر شده است. ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). رده‌های این صفحه : کتاب شناسی
|